ƯỚNG DẪN CÁCH CHƠI CỜ VÂY

Hướng dẫn cách chơi cờ vây:
- Bàn cờ, quân cờ: Bàn cờ chuẩn được làm bằng gỗ, hình vuông có kích thước mỗi cạnh là 46×46 cm, bề dày 3 cm. Trên bề mặt có 19 đường kẻ dọc và 19 đường kẻ ngang, cắt nhau tạo thành 361 giao điểm. Các giao điểm chính là nơi để đặt quân cờ (hình dưới).

Điểm đen ở tâm bàn cờ gọi là sao trung tâm (thiên nguyên), còn lại là sao 1 đến sao 8.
Khi hai người ngồi chơi, bàn cờ có thể được đặt trên một cái giá ngang tầm ngồi để chơi cho thoải mái.
Đối với những người mới biết chơi hay muốn chơi một ván kết thúc nhanh, có thể dùng bàn cờ 7×7, 9×9, 11×11, 13×13, 15×15, 17×17 đường nhưng thông thường nhất là 13×13 đường.

Quân cờ hình tròn, hơi dẹt như cúc áo. Bộ quân cờ chuẩn có 180 quân Trắng và 181 quân Đen, cộng 2 bên được 361, đúng số điểm trên bàn cờ, đường kính 2,2 cm (to nhỏ hơn một chút cũng được nhưng không được lớn hơn kích thước ô vuông (nhỏ) trên bàn cờ), tâm quân cờ dày hơn mép, được làm bằng nhựa hay chất liệu khác. Có hai hộp đựng quân, mỗi hộp đều có nắp, khi chơi nắp được lật ngửa để chứa “tù binh”.
Khi đặt một quân vào bàn cờ người ta không cầm mà kẹp quân vào giữa ngón trỏ và ngón giữa (ngón giữa ở trên quân cờ).
NHỮNG ĐIỀU LUẬT CƠ BẢN
Cờ Vây có 9 điều luật cơ bản:

Điều 1 : Cờ Vây là trò chơi giữa hai đối thủ.
Điều 2 : Một đấu thủ cầm quân Trắng còn đấu thủ kia cầm quân Đen. Bên Đen đi trước (trừ trường hợp chấp quân thì bên Trắng đi trước).
Điều 3 : Quân cờ được đặt vào giao điểm của các đường kẻ.
Điều 4 : Mỗi một quân cờ khi đã đặt vào vị trí thì không được phép di chuyển nữa (trừ trường hợp bị bắt làm tù binh, bị nhấc ra ngoài, sẽ nói ở điều 6).
Điều 5 : Đấu thủ nào chiếm được nhiều đất hơn, thì thắng ván cờ.
Điều 6 : Các quân cờ bị đối phương làm cho hết “khí” thì gọi là “tù binh” và bị nhấc ra khỏi bàn cờ.
Điều 7 : Không được đặt quân vào vị trí không còn “khí”(trừ trường hợp ăn quân, sẽ nói sau).
Điều 8 : Có những quy ước đặt biệt cho trường hợp “tranh chấp” lẫn nhau, được gọi là “ko”(sẽ giải thích sau).
Điều 9 : Sẽ có những điều luật riêng cho việc đánh có chấp.
Từ điều 1 đến điều 4 thì không giải thích gì thêm, nhưng từ điều thứ 5 đến thứ 9 sẽ có giải thích và minh họa đầy đủ.
NHỮNG ĐỊNH NGHĨA CHÍNH
1 – VÙNG ĐẤT (còn gọi là lãnh thổ hay territory):
Là các giao điểm trống (không có quân) được các quân của một bên vây kín xung quanh. Xem hình vẽ (trong đó có đất ở góc (16 điểm) và đất ở giữa bàn cờ (8 điểm) được bên Đen vây kín, tổng cộng Đen có 24 điểm).

Mục đích của mỗi bên là tìm cách vây kín được càng nhiều đất càng tốt, để khi kết thúc ván cờ, đếm đất ai nhiều hơn thì người đó thắng. Trong khi tranh giành đất đồng thời tìm cách vây bắt quân đối phương, loại trừ quân đối phương ra khỏi bàn cờ (bắt tù binh) mà thực chất cũng là chiếm đất vì mỗi tù binh bị bắt sẽ cho một điểm trống.
Kích thước của vùng đất được đếm bởi số giao điểm chứa trong nó. Vùng đất ở góc chỉ cần ít quân mà chiếm được nhiều do các góc và cạnh đã thay thế cho quân. Vùng đất ở giữa, ngược lại, dùng nhiều quân mà chiếm được ít. Các đấu thủ phải nhớ điều này trong khi chơi.
2 – ĐÁM QUÂN VÀ KHÍ CỦA ĐÁM QUÂN:
Đám quân gồm một hay nhiều quân của một bên nằm liền nhau theo hàng dọc hay hàng ngang. Khí của đám quân là những giao điểm trống nằm sát bên đám quân đó theo hàng dọc và ngang (xem hình, khí là những điểm được bôi xám)

3 – ĂN QUÂN HAY BẮT QUÂN (CAPTURE):
Khi một bên đi quân chẹn nốt khí cuối cùng của đám quân đối phương, khiến cho đám quân của đối phương hết khí, thì tất cả các quân của đám quân này coi như “chết hẳn” và bị nhấc ra khỏi bàn cờ (thuật ngữ gọi đám quân này là “tù binh”). Mỗi bên sẽ để riêng tù binh của mình để dùng tính điểm vào cuối ván cờ.

Trong trường hợp dưới đây thì quân Trắng ở góc, cạnh và giữa bàn cờ đều hết khí và thành tù binh đưa ra khỏi bàn cờ.

4 – CHẸT QUÂN (ATARI):
Là nước đi khiến đám quân của đối phương chỉ còn lại một khí duy nhất. Quân hay đám quân đó gọi là “quân bị chẹt”. Thông thường có 2 vị trí để chẹt quân, việc chọn vị trí nào để chẹt quân là tùy thuộc vào việc chạy của đám quân đang bị chẹt (hình vẽ).

5 – CHẠY QUÂN:
Khi một đám quân có nguy cơ bị bắt hay đang bị chẹt thì nó phải tìm đường tháo chạy bằng cách nối dài đám quân của mình ra để có thêm khí. Việc nối dài này được gọi là chạy quân (xem hình, quân Đen đang bị chẹt, Đen đặt quân có hình ngôi sao nối vào để chạy quân)
6 – NỐI ĐÁM QUÂN:
Là nước đi làm cho hai đam quân riêng lẻ trở thành một đám quân mới duy nhất, với mục đích là phá vây, tăng thêm khí cho đám quân mới này.
Đen có hai đám quân riêng biệt. Sau đó đặt thêm 1 quân (có hình sao) vào để nối hai đám quân với nhau.
7 – ĐIỂM HẾT KHÍ:
Là giao điểm bị một bên vây kín (hình vẽ).

Không được đặt quân vào “điểm hết khí” (trừ trường hợp bên đặt vào là bên vây điểm hết khí hoặc đặt vào là bắt được ngay quân đối phương hay trường hợp “ko” mà chúng ta sẽ tìm hiểu sau). Vậy có 2 loại nước cấm:1) Cấm đi vào giao điểm đã bị đối phương chặn hết khí (vây chặt).
2) Cấm đi vào giao điểm còn lại cuối cùng của đám quân đã bị đối phương vây chặt (xem hình trên)
Tuy nhiên phải lưu ý có những nước tuy bị đối phương vây mà không cấm. Như hình dưới, bên Đen vẫn có thể đi vào những giao điểm trống(điểm a), vì khi đi vào đó Đen sẽ ăn ngay các quân Trắng (vì làm cho đám quân Trắng hết khí).
8 – VÂY CHIẾM ĐẤT:
Mỗi bên có thể chiếm đất bằng hai cách:
- Nối liền các quân của mình cùng với các góc các cạnh của bàn cờ thành một vùng khép kín. Diện tích bên trong vùng khép kín chính là đất chiếm được của bên đó.
- Nối liền các quân với nhau thành một vòng khép kín.
Bạn có thể ghi nhớ rằng vùng đất sẽ không được hoàn chỉnh nếu để cho đối phương xâm nhập vào.
a) Xâm nhập từ bên ngoài: Mỗi bên phải chuẩn bị đề phòng sự xâm nhập của đối phương khi xuất hiện một số khu vực trong vành đai quân của mình bị đứt quãng. Xem hình: Vùng đất của Đen trong trường hợp này không hoàn chỉnh, nó bị đứt quãng tại điểm “a”.

Nếu Trắng đi vào điểm “a” thì vành đai của Đen bị cắt đứt và hai đám quân Đen bị tách rời sẽ bị nguy hiểm. Còn nếu Đen đi vào điểm “a” thì có được 1 vùng đất hoàn chỉnh 12 điểm.
Xâm nhập bằng quân đơn: Đây không phải xâm nhập bằng cách nối quân từ ngoài vào mà bằng cách nhảy dù ngay vào bên trong lãnh thổ đối phương bằng những quân lẻ.
Rõ ràng lãnh thổ của Đen là 36 điểm hoàn chỉnh. Nhưng Trắng đặt vào bên trong lãnh thổ đó một quân Trắng nhằm tạo mắt bên trong. (xem hình dưới, bên trái).
Trắng nhảy dù và tạo được một đám quân ngay trong lãnh thổ của Đen, dù Đen đã cố gắng vây lại nhưng Trắng đã tạo được hai mắt có 2 điểm hết khí nên Đen không thể bắt đám quân này làm tù binh. Do nhảy dù mà đất của Đen từ 36 bị giảm còn 18. Trắng thêm được 2 điểm trống, cuối ván điền quân vào, Đen mất tổng số tới 20 điểm. (xem hình trên, bên phải).
9 – KHÁI NIỆM VỀ “SỐNG” VÀ “CHẾT” CỦA ĐÁM QUÂN:
Khi một quân được đặt vào bàn cờ, bao giờ nó cũng có khí xung quanh. Nhưng trong quá trình diễn biến ván cờ, cả hai đấu thủ đều tìm cách cuớp khí của đám quân đối phương. Khi hoàn toàn hết khí thì đám quân đó trở thành tù binh, bị nhấc ra khỏi bàn cờ, lúc đó người ta nói rằng đám quân đó “chết hẳn” (như đã giải thích ở phần ăn quân.
Có những đám quân tuy còn khí nhưng thật ra là chết vì trước hay sau cũng không có đường thoát (gọi là chết kỹ thuật) (xem hình dưới, đám Đen bị bắt).
Định nghĩa “quân chết kỹ thuật”: Là một hay nhiều quân tuy còn khí nhưng đã nằm hoàn toàn trong vòng vây của đối phương, không có đường thoát, không có mắt, không sống chung(sẽ giải thích sau). Tuy nhiên có trường hợp bị nằm trong vòng vây nhưng không chết vì có một lãnh thổ nhỏ để dư sức làm mắt.(xem hình dưới, Đen vẫn sống) Nhưng nếu biết cách hay, Trắng có thể bắt chết Đen, còn nếu Trắng không thích mạo hiểm thì Đen sống.
Mỗi bên đều cố gắng bằng mọi cách cho quân mình tránh bị bắt làm tù binh mà còn tạo ra cho đám quân mình cuộc sống “vĩnh viễn”, tức là làm cho đối phương không còn khả năng tiêu diệt hết khí của đám quân mình. Muốn tạo cho đám quân mình cuộc sống “vĩnh viễn” thì người chơi có 2 phương pháp hiệu nghiệm:
a) Sống chung (seki): Nhìn vào hình vẽ:

Ta thấy rằng đám quân Đen đang sống chung với đám quân Trắng bởi vì cả 2 đám quân này có 2 khí chung. Mỗi bên đều không dám đưa quân vào chẹn 1 trong 2 khí chung này. Lý do rất dễ hiểu : Nếu Trắng đặt thêm bất cứ một quân nào vào 1 trong 2 điểm trên thì khi đến lượt Đen, Đen sẽ chẹn nốt khí còn lại và bắt được 4 quân Trắng làm tù binh. Và ngược lại nếu Đen đi vào 1 trong 2 điểm đó thì Trắng sẽ bắt được 3 quân Đen. Chính sự “Gầm ghè” giữa hai bên như vậy khiến cho cả hai đám quân của hai bên tồn tại cho tới cuối ván cờ mà không bị bắt làm tù binh. Khi đến cuối ván cờ thì hai điểm (khí) chung này sẽ không được tính vào đất của bên nào cả. Ví dụ 3 trường hợp sống chung:
Như trên ta thấy 3 trường hợp sống chung (ở góc, biên, giữa, được cách nhau bằng viền đậm). Đều không có bên nào chết trong tình huống đó. Nhưng cũng không có bên nào có điểm (đất). Sau đây chúng tôi sẽ giới thiệu cho bạn một cách khác để sống vĩnh viễn mà không phải sống chung với quân khác (chỉ một mình mình sống) mà còn có điểm (đất).
Làm hai mắt: Nhìn vào hình vẽ trước:
Ta thấy đám quân Đen bị quân Trắng vây chặt nhưng đám quân Đen vẫn không bị bắt làm tù binh, tức là chưa chết hẳn vì đám quân Đen còn có hai mắt(khí), nghĩa là đám quân Đen vẫn còn khí để thở. Quân Trắng không thể chẹn nốt hai khí này vì theo luật thì đây là hai “điểm hết khí”. Và như vậy đám quân Đen sẽ sống vĩnh viễn.
Ngoài trường hợp chết thực sự (thành tù binh) và sống “vĩnh viễn” nhờ “sống chung” và “tạo hai mắt” như trên thì các đám quân của mỗi bên còn có một trạng thái nữa gọi là “chết kỹ thuật” (như đã giải thích ở trên, ở đây bổ sung một tí). Khi một đám quân bị bao vây nhưng không có “sống chung”, không có “hai mắt”. Trong quá trình chơi ván cờ, đám quân này có thể được cứu thoát để hồi sinh (ví dụ như các đám quân tham gia vây hãm đám quân này bị bắt làm tù binh, hay vòng vây bị phá…). Nhưng nếu không được giải cứu thì tới cuối ván cờ tất cả những quân bị vây không còn lối thoát này (kể cả vẫn còn khí) sẽ được coi như chết thật sự và bị nhấc ra khỏi bàn như những tù binh vậy. Hnh dưới ví dụ 3 trường hợp làm mắt(ở góc, biên, giữa). Ta thấy mắt càng to cho càng nhiều điểm.
10 – MẮT LÀ GÌ?
Như trên ta nói tới mắt, nhưng mắt là gì? Mắt được định nghĩa một cách đơn giản sau đây: Mắt là một hay nhiều giao điểm trống của một đám quân bị một bên vây kín. Có 2 loại mắt: Mắt nhỏ và mắt to. Mắt nhỏ gồm từ một tới hai giao điểm. Mắt to có từ 3 giao điểm trở lên.
Mắt thật và mắt giả: Mắt thật là mắt hoàn chỉnh, không có khiếm khuyết, các vị trí đều có đủ quân. Mắt giả là mắt thiếu quân, và về sau có thể sẽ không còn là mắt nữa. Một ví dụ đơn giản dưới đây:
TÌNH HUỐNG “KO” VÀ LUẬT TRANH CHẤP
Đây là một trường hợp đặt biệt mà điều 8 phần luật đã nói. Nó được diễn tả như sau: Bên Đen có một điểm hết khí (xem hình vẽ).

ếu Trắng đặt quân mình vào vị trí sao thì hợp lệ vì ăn ngay một quân Đen, đồng thời tạo ra điểm hết khí mới của Trắng. Đến lượt Đen đi, cũng lại đặt quân vào điểm hết khí này và bắt một quân Trắng, đồng thời tạo ra một điểm hết khí mới của Đen. Hai bên cứ ăn đi ăn lại như thế không bao giờ chấm dứt được. Nó dẫn tới sự tranh chấp vĩnh viễn khiến ván cờ trở nên vô nghĩa. Để tránh việc này,(hiện tược “Ko”) người ta quy ước như sau: Khi một bên ăn quân theo kiểu tranh chấp thì bên kia không được ăn lại ngay theo kiểu tranh chấp đó mà phải đi ít nhất một nước khác rồi sau đó mới được ăn lại theo kiểu tranh chấp. Nhờ quy định này, một bên có thể đặt một quân của mình vào giao điểm hết khí đó và chấm dứt tình trạng ăn đi ăn lại mãi.
Còn rất nhiều tình huống khác , trên đây chỉ là một số cơ bản để bạn có thể chơi được môn cờ vây này

14:35